Klantverhaal: TGM Wenen

AI in de praktijk: wat schuurt, wat klopt, wat knelt?

Op de TGM-school in Wenen wordt onderzocht hoe AI het denken en handelen van mensen verandert – en hoe je daar als organisatie bewust mee kunt omgaan.

Technologie roept ethische vragen op. Tijd om naar de praktijk te luisteren.
Kunstmatige intelligentie neemt in razend tempo plaats aan tafel in ons dagelijks werk. In het onderwijs, de zorg, het bedrijfsleven en de overheid gebruiken mensen AI-tools voor het schrijven van teksten, het geven van feedback, het plannen van werk of zelfs het nemen van beslissingen. Maar wat betekent dat voor wat we oké vinden? Wat doet het met ons verantwoordelijkheidsgevoel, met vertrouwen, met transparantie?

Aan het TGM (Technologisches Gewerbemuseum) in Wenen – een innovatieve technische school – wordt deze vraag niet alleen besproken, maar ook onderzocht. In het kader van een gezamenlijke wetenschappelijke studie naar AI & ethiek wordt daar met behulp van Zeggut gemeten hoe AI concreet wordt ingezet, hoe het aanvoelt, en waar het wringt.

Deelnemers – zowel leerlingen als leraren – krijgen korte, herkenbare gedragsvoorbeelden voorgelegd. In drie rondes reflecteren zij op de vragen:
Is dit oké?
Komt dit voor?
Doe jij dit zelf ook?

Zo ontstaat geen theoretisch model, maar een praktisch en verdiepend beeld van wat AI betekent op de werkvloer en in de klas.

Wat zagen we gebeuren?
De meting liet zien dat de opmars van AI gepaard gaat met verschuivende normen. Vooral op drie punten ontstaan opvallende fricties:

• Gebruiksgemak versus verantwoordelijkheid
  Veel deelnemers herkennen het gebruik van AI om sneller of gemakkelijker werk te doen, zoals samenvattingen genereren of creatieve opdrachten laten schrijven. Maar niet iedereen vindt dat oké. Hier ontstaat het eerste spanningsveld: gemak wint het vaak van reflectie.
• Strengere norm bij docenten
  Leraren zijn aanzienlijk kritischer op AI-gebruik dan leerlingen. Zo vindt 95% van de leraren het niet oké dat TikTok-algoritmes extreme denkbeelden kunnen versterken, tegenover 78% van de groep als geheel. Ook het inzetten van AI om cijfers of feedback te genereren wordt door docenten zwaarder gewogen dan door leerlingen.
• Grote verschillen in doen en laten
  Leerlingen geven vaker toe zelf gebruik te maken van AI, bijvoorbeeld voor groepsopdrachten of wiskundeopgaven. Docenten geven juist vaker aan dat ze dit gedrag waarnemen bij hun leerlingen, maar zelden bij zichzelf. Daarmee laat de meting niet alleen ethische oordelen zien, maar ook zelfreflectie – of het gebrek daaraan.

Wat levert het op?
Zeggut brengt geen oordeel, maar inzicht. De meting laat zien waar normen verschuiven, waar ongemak ontstaat, en waar onderwijsinstellingen hun ethische kaders moeten aanscherpen of juist verduidelijken.

De resultaten van het onderzoek worden momenteel verwerkt in een wetenschappelijk artikel over AI, integriteit en menselijke afwegingen in de praktijk. Maar ook los daarvan biedt de casus uit Wenen waardevolle lessen voor andere scholen, organisaties en beleidsmakers.

Organisaties die AI inzetten – of dat overwegen – krijgen via dit onderzoek zicht op wat er écht speelt. Niet alleen technisch, maar vooral menselijk.

Want AI is misschien snel, slim en krachtig, maar juist daarom vraagt het van ons meer bewustzijn, meer gesprek, en meer ethisch kompas dan ooit.