Klantverhaal: Gemeente Echt-Susteren

Een kompas voor respect en verantwoordelijkheid

De gemeente Echt-Susteren wilde haar gedragscode vernieuwen, maar koos ervoor eerst te luisteren. Met Zeggut bracht ze het integriteitsklimaat in kaart, bespreekbaar tot op teamniveau. Het resultaat: heldere inzichten en een organisatie-brede dialoog over professioneel en respectvol gedrag.

1. Een gedragscode die toe was aan vernieuwing
Soms is er géén crisis nodig om iets te willen verbeteren. Bij de gemeente Echt-Susteren leefde het besef dat de bestaande gedragscode niet meer aansloot bij de organisatie van nu. De publicatie door het Ministerie van BZK van een nieuw model gedragscodes voor politieke ambtsdragers droeg hieraan bij. Maar ook de samenleving was veranderd, het werk was complexer geworden en de samenwerking tussen bestuur en ambtelijke organisatie vroeg om een frisse blik. De gemeente besloot: laten we eerst onderzoeken hoe we er écht voor staan, voordat we nieuwe regels opschrijven.

2. Eerlijke vragen over herkenbaar gedrag
Om dat beeld te krijgen, koos Echt-Susteren voor een nulmeting met Zeggut. Geen abstracte enquête, maar een reeks herkenbare situaties uit de praktijk, van omgangsvormen tot machtsgebruik. Deelnemers beantwoordden drie eenvoudige vragen: ‘Deugt dit?’,  ‘Speelt dit?’, ‘Doe jij dit?’

Zo ontstond een eerlijk en genuanceerd beeld van wat mensen acceptabel vinden, wat ze zien gebeuren, en hoe ze zichzelf daarbij positioneren.

3. Waar verbetering mogelijk is

De uitkomsten brachten vier thema’s naar voren die de meeste aandacht vroegen:

• Sociale veiligheid en omgangsvormen – Hoe zorgen we dat iedereen zich gehoord en gerespecteerd voelt?
• Misbruik van positie – Hoe waken we over rolzuiverheid en eerlijke besluitvorming?
• Belangenverstrengeling en omgaan met middelen – Hoe gaan we zorgvuldig om met publieke middelen en persoonlijke belangen?
• Verhoudingen tussen bestuur en organisatie – Hoe versterken we wederzijds respect en ruimte voor tegenspraak?

Deze thema’s vormden het hart van het vervolgtraject.

4. In gesprek rond de flip-over
De gemeente wilde niet dat de meting in een rapport verdween, maar dat er écht iets mee gebeurde. Daarom volgden zes teamworkshops, voor alle teams van de organisatie. De sfeer was actief en betrokken: medewerkers stonden in kleine groepjes rond flip-overs, begeleid door gespreksleiders. Ze bespraken wat ze herkenden, wat goed gaat, en wat beter kan.

Er was ruimte voor eerlijke verhalen, humor en soms ook spanning – precies de ingrediënten voor een echt gesprek.

5. Helderheid, respect en vertrouwen
De gesprekken leverden opvallend consistente signalen op. Teams vroegen om duidelijkheid over rollen en grenzen, meer openheid en waardering, en een respectvolle omgang met elkaar. Mensen herkennen integriteit niet als iets dat alleen op papier bestaat, maar als iets dat zichtbaar wordt in houding en gedrag – van bestuurders, leidinggevenden en collega’s onderling.

6. Van woorden naar daden
Op basis van de workshops zijn concrete aanbevelingen opgesteld voor de nieuwe gedragscode:

• heldere rolafspraken tussen bestuurders en ambtenaren;
• onafhankelijk ambtelijk advies dat niet door politieke voorkeur mag worden beïnvloed;
• een veilige aanspreekcultuur en duidelijke omgangsvormen;
• transparantie rond nevenfuncties, giften en middelen;
• zichtbare vertrouwenspersonen en laagdrempelige meldroutes.

Ook is de wens uitgesproken om de gedragscode levend te houden: met e-learning, visuals, korte teamsessies en jaarlijkse evaluaties. Zo blijft integriteit geen momentopname, maar een voortdurend gesprek.

7. Een levend kompas voor de toekomst
De samenwerking tussen Echt-Susteren en Zeggut laat zien hoe een meting kan uitgroeien tot een breed, constructief proces. Wat begon met een onderzoek naar waarden en gedrag, mondde uit in een organisatie-breed gesprek over hoe men met elkaar wil omgaan. De nieuwe gedragscode wordt daardoor geen verzameling regels, maar een levend kompas, dat richting geeft aan een cultuur waarin respect, openheid en verantwoordelijkheid de koers bepalen.